ખેતીવાડી

કૃષિ

કૃષિ એ રાષ્ટ્રીય અર્થવ્યવસ્થાની જીવાદોરી છે અને તેનો વિકાસ નાગરિકોની સુખાકારીની ટકાઉ ખાદ્ય સુરક્ષા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. ૪૭ ટકા વસ્તી તેમની આજીવિકા માટે કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓમાં રોકાયેલી છે. જિલ્લો ૨૧૯૬ ચો.કિ.મી.નો વિસ્તાર ધરાવે છે અને તેનો કુલ પાક વિસ્તાર આશરે ૧.૩૬૪ લાખ હેક્ટર છે. વિભાગની નીતિ અને ઉદ્દેશ્યો કૃષિ ઉત્પાદનમાં સ્થિરતા સુનિશ્ચિત કરવા અને ખોરાકને પહોંચી વળવા ટકાઉ રીતે કૃષિ ઉત્પાદન વધારવાનો છે. વધતી જતી વસ્તીની જરૂરિયાત અને એગ્રો આધારિત ઉદ્યોગોની કાચા માલની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા, આમ ગ્રામીણ વસ્તીને રોજગારીની તકો પૂરી પાડે છે.

કૃષિ વિભાગે અનેક વિકાસ યોજનાઓ અમલમાં મૂકીને અને ઉત્પાદનમાં વધારો કરવા સંબંધિત ટેકનોલોજીનો પ્રચાર કરીને કૃષિમાં ઉચ્ચ વિકાસ દર હાંસલ કરવાનો પડકાર ઉપાડ્યો છે. રાષ્ટ્રીય કૃષિ વિકાસ કાર્યક્રમ,રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય સુરક્ષા મિશન – કઠોળ, એનએફએસએમ તેલીબિયાં, એનએફએસએમ ઓઇલપામ, માટીના આરોગ્યમાં સુધારો કરવા માટે મિશન, સંકલિત પોષક વ્યવસ્થાપન (INM) અને સંકલિત જંતુ વ્યવસ્થાપન (IPM) તકનીકોને વિવિધ કાર્યક્રમો દ્વારા પ્રાધાન્ય આપવામાં આવે છેઉપરાંત વધુ સારું વળતર મેળવવા માટે પાક વૈવિધ્યકરણ અને કૃષિ પેદાશોમાં મૂલ્યવર્ધન થાય છે જે ખેડૂત સમુદાયની આર્થિક સ્થિતિને સુધારે છે.

નવસારી જિલ્લાનો ભૌગોલિક વિસ્તાર ૨,૨૦,૪૫૮ હેકટર છે. જેમાંથી ચોખ્ખો વાવેતર વિસ્તાર ૧,૩૬,૪૦૫ હેક્ટર છે. જેમાંથી લગભગ ૮૯,૭૯૯ હેકટર હેક્ટર સિંચાઈ અને લગભગ ૪૬,૬૦૬ હેક્ટર વરસાદ આધારિત છે. સામાન્ય વાર્ષિક વરસાદ ૧૮૬૪ મીમી છે. આ જિલ્લામાં વિવિધ પાકો લેવામાં આવે છે અને જિલ્લાના મોટાભાગના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય ખેતી છે.

ઉદ્દેશ્ય

ખેડૂતોને તેમની રોજિંદી કૃષિ પ્રવૃત્તિઓમાં સલાહકાર તરીકે કામ કરવું, ગુણવત્તાયુક્ત બિયારણનો પુરવઠો, ગુણવત્તાયુક્ત રાસાયણિક ખાતરો, જૈવિક ખાતરો, જૈવિક જંતુનાશકોના પુરવઠા પર દેખરેખ રાખવા ઉપરાંત પાકનું ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતા વધારવા માટે સંશોધન સંસ્થાઓ પાસેથી અદ્યતન તકનીકો ઉપલબ્ધ કરાવવી. કૃષિ વિભાગનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ઉત્પાદન બમણું અને ખેડૂતોની આવક બે ગણી કરવાનો છે.

ધ્યેય

• કૃષિ પાક વિસ્તારને ટકાવી રાખવા માટે
• ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતા વધારવા માટે
• ઉત્પાદન બમણું કરો અને ખેડૂત સમુદાયની આવક ડબલકરવી

ટોપોગ્રાફી અને એગ્રો ક્લાઇમેટિક લાક્ષણિકતાઓ

વરસાદ

નવસારી જિલ્લો ભારે વરસાદવાળો જિલ્લો ગણાય છે. સામાન્ય રીતે ચોમાસાની શરૂઆત જુન માસની મધ્યમાંથાય છે. સપ્ટેમ્બર માસના અંતમાં પૂર્ણ થાય છે. જિલ્લાનો છેલ્લા દશ વર્ષનો સરેરાશ વરસાદ ૧૮૬૪ મી.મી છે.

કૃષિ આબોહવા વિસ્તાર

ગુજરાત મુખ્ય આઠ કૃષિ આબોહવા ઝોનમાં વહેંચાયેલું છે. નવસારી જિલ્લો દક્ષીણ ગુજરાત ભારે વરસાદ એગ્રોક્લાઇમેટિક ઝોન હેઠળ આવે છે. સામાન્ય રીતે નવસારી જિલ્લાની આબોહવા ગરમ અને ભેજવાળી છે. જિલ્લાનું વધુમાં વધુ ઉષ્ણતાપમાન ૩૫° સે.ગ્રે. થી ૪૧° સે. ગ્રે. જોવા મળે છે.આ જમીનનો ખેતીની દ્રષ્ટીએ નીચે પ્રમાણેત્રણ વિભાગમાં વહેંચી શકાય.

• પશ્ચિમ દરિયાકાંઠાનો વિસ્તાર
• દક્ષિણ-પૂર્વમાં ખાડા ટેકરાવાળી પથરાળ અનેછીછરી જમીન
• મધ્યમ કાળી અને કાળી જમીનનો વિસ્તાર

સિંચાઈ સ્ત્રોત

કેનાલ, ટ્યુબવેલ/બોર , લિફ્ટ ઈરીગેશન અને ખુલ્લા કૂવા આ જિલ્લામાં સિંચાઈના મુખ્ય સ્ત્રોત છે.

મુખ્ય કૃષિ પાક

નવસારી જિલ્લામાં ખરીફ સિઝનમાં મુખ્યત્વે ડાંગર, તુવેર, અડદ, શાકભાજી અને ઘાસચારા જેવા પાકોનું વાવેતર થાય છે.

પિયત વિસ્તારમાં એક જ પાક તરીકે વાવેતર થાય છે જેવા કે ડાંગરની ફેર રોપણી, જ્યારે બીન પિયત વિસ્તારમાં મિશ્ર પાકતથા આંતર પાક તરીકે વાવેતર થાય છે. જેવાકે ધાન્ય-કઠોળ, ધાન્ય-રોકડીયા પાકોનું વાવેતર થાય છે.

માળખાકીય સુવિધાઓ

માટી પરીક્ષણ પ્રયોગશાળા-વાંસદા

ખેડૂતોના ખેતરમાંથી માટીના નમૂના લેવામાં આવે છે (સેમ્પલિંગની ગ્રીડ સિસ્ટમ) અને પૃથ્થકરણ માટે સોઇલ ટેસ્ટિંગ લેબોરેટરીમાં મોકલવામાં આવે છે. સોઈલ ટેસ્ટીંગ લેબોરેટરીના પૃથ્થકરણીય અહેવાલના આધારે સોઈલ હેલ્થ કાર્ડ બનાવવામાં આવે છે અને ખેડૂતોને વિતરણ કરવામાં આવે છે. ઉદ્દેશ્ય ખેડૂતોને સોઇલ હેલ્થ કાર્ડ આધારિત રાસાયણિક ખાતરની પૂર્તિ કરવા માટે શિક્ષિત કરવાનો છે અને રાસાયણિક ખાતરોના આડેધડ ઉપયોગને નિયંત્રિત કરવાનો છે જે માત્ર જમીનના સ્વાસ્થ્યને અસર કરે છે અને ઉત્પાદનની ગુણવત્તાને ઘટાડે છે પણ કોઈપણ વધારાના વિના ખેતી ખર્ચમાં વધારો કરે છે. લાભો.

ખેડૂત તાલીમ કેન્દ્ર- નવસારી:

ખેડૂત પ્રશિક્ષણ કેન્દ્રનો ઉદ્દેશ્ય અદ્યતન તકનીકોના અસરકારક ટ્રાન્સફર માટે તમામ ખેડૂતોને ગ્રામ્ય સ્તરની તાલીમ આપવાનો છે.

એગ્રીકલ્ચરલ ટેકનોલોજી મેનેજમેન્ટ એજન્સી (ATMA)-નવસારી

ઉદ્દેશ્ય સંશોધન – વિસ્તરણ – ખેડૂતોને નિદર્શન, તાલીમ અને એક્સપોઝર મુલાકાત દ્વારા ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરને મજબૂત બનાવવાનો છે.

યોજનાઓ

તમામ કૃષિ પાકોમાં ઉત્પાદકતા અને ઉત્પાદન વધારવા માટે અદ્યતન ટેકનોલોજીનો પ્રસાર કરવા માટે અમારા જિલ્લામાં વિવિધ યોજનાઓ અમલમાં છે.

કેન્દ્રીય પ્રાયોજિત યોજનાઓ

• એનએફએસએમ કોમર્શિયલ પાક શેરડી (સામાન્ય ખેડૂતો)
• એનએફએસએમકોમર્શિયલ પાક શેરડી (અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો)
• એનએફએસએમકોમર્શિયલ પાક શેરડી (અનુસૂચીત જાતીના ખેડૂતો)
• એનએફએસએમકઠોળ પાક (સામાન્ય ખેડૂતો)
• એનએફએસએમકઠોળ પાક (અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો )
• એનએફએસએમ(અનુસૂચીત જાતીના ખેડૂતો)
• NMSA (RAD)
• તેલીબિયાં અને તેલપામ યોજના
• એનએફએસએમ-TRFA (ચોખાના પડતર વિસ્તારને લક્ષ્ય બનાવવું)
• સબ મીશન ઓન અગ્રીકલ્ચર મશીનરી
• ફાર્મા મશીનરી બેંક અને હાઇ-ટેક હબ

રાજ્ય પુરસ્કૃત ખેડૂત સહાય યોજનાઓ

• • એ.જી.આર-૨સામાન્ય ખેડૂતો માટે કૃષિ સહાયક કાર્યક્રમ
  • એ.જી.આર-૩ (TASP) અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો માટે કૃષિ સહાયક કાર્યક્રમ
  • એ.જી.આર-3 (Outside TASP) અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો માટે કૃષિ સહાયક કાર્યક્રમ
  • એ.જી.આર-૪ (SCSP) અનુસૂચીત જાતીના ખેડૂતો માટે કૃષિ સહાયક કાર્યક્રમ
  • એ.જી.આર-૨ (સામાન્ય ખેડૂતો માટેની કૃષિ યાંત્રીકરણ યોજના)
  • એ.જી.આર-૩ (અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો માટેની કૃષિ યાંત્રીકરણ યોજના)
  • એ.જી.આર-૪ (અનુસૂચીત જનજાતીના ખેડૂતો માટેની કૃષિ યાંત્રીકરણ યોજના)
  • એ.જી.આર-૫૦ ખેતીના ભારે સાધનો(ટ્રેકટર) ની ખરીદી માટે ખેડૂતોને સહાય આપવાની યોજના
  • કિસાન પરિવહન યોજના
  • મુખ્યમંત્રી પાક સંગ્રહ ગોડાઉન યોજના
  • સ્માર્ટ ફોન પર સહાય આપવાની યોજના
  • અનુ.જાતિ ખેડૂતોને શેરડી પાકનું ઉત્પાદન /ઉત્પાદકતા વધારવા સહાય- નવી બાબત
  • અનુ.જન જાતિ ખેડૂતોને શેરડી પાકનું ઉત્પાદન /ઉત્પાદકતા વધારવા સહાય- નવી બાબત
  • સેંદ્રીય ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવાની યોજના
  • ખેડૂત અકસ્માત વિમા યોજના
  • પાક અંદાજ મોજણી તથા પાક કાપણી અખતરા યોજના
  • મુખ્યમંત્રી કિસાન સહાય યોજના

ખેતીવાડી શાખા જિલ્લા પંચાયતનું તાંત્રીક માળખું

મુખ્ય કામગીરી

રાજ્ય તથા કેન્દ્ર સરકારશ્રીની વિવિધ કૃષિ વિકાસ અંગેની યોજનાઓ અમલમાં છે અને આ યોજનાઓ હેઠળ ખેડુતોને સર્ટીફાઇડ બિયારણ, ખેત ઓજારો, કૃષિ યાંત્રિકરણના સાધનો, નાની સિંચાઈના સાધનો વગેરે ઉપર આઇ-ખેડૂત પોર્ટલના માધ્યમ થકી સહાય આપવામાં આવે છે.

કૃષિ મહોત્સવ/મેળાઓ, નિદર્શનો, ખેડુત સભાઓ જેવા સામુહિક કાર્યક્રમો દ્વારા ખેડુતોને કૃષિ વિષયક તાંત્રીક માર્ગદર્શન પુરી પાડી કૃષિ થકી આર્થિક વિકાસ હાંસલ કરી જીવન ધોરણ ઉંચુ લાવવાની કામગીરી થાય છે.

બ્લોક ઓફિસો – સંપર્ક વિગતો